VAREN WAAR GEEN WATER IS
Overtoom
Het Ingenieuze Systeem voor Zomp-Passage op de Regge
Wanneer de Enterse zomp over de Regge vaart, stuit ze al snel op een stevige stuw met een vistrap – een obstakel dat de boot niet op eigen kracht kan nemen. Gelukkig staat naast de vistrap, pal langs de oever, een soort rails met een handige lorrie. De zomp wordt op die lorrie geplaatst, en met behulp van een elektrische motor, die zijn stroom krijgt van de accu’s aan boord, wordt de lorrie aangedreven. Zo gaan zomp en al de vistrap zonder problemen voorbij. Tussen het gezellige Rijssen en het knusse Nijverdal in Zuna heeft de Stichting er zo eentje gebouwd, en nog verder stroomafwaarts ligt er eentje bij Overwater in de gemeente Hellendoorn. Hierdoor kunnen ze nu veel verder varen. Het is echt een bijzondere ervaring om zo’n overtoom-passage mee te maken.
De Regge heeft wel wat hindernissen voor een zomp, zoals de stuw bij Zuna, de stuw ten noorden van Hellendoorn, en de doorgang onder het Overijssels Kanaal bij Hancate. Gelukkig zijn de stuwen in Zuna en ten noorden van Hellendoorn weer te passeren. Op 10 juni 1993 werd in de Midden-Regge zo’n handige overtoom in gebruik genomen, wat de actieradius van de “Regt door Zee” flink uitbreidde. Voor die tijd kon de zomp niet verder komen dan het zuidwaartse Exoo en het noordwaartse camping ’t Mölke. Toen er plannen waren voor een schutsluis en overtoom, liep dat vast, maar bij Zuna hebben ze het weer opgepakt met een nieuwe stuw en vistrap. In 1992 werd het plan werkelijkheid dankzij subsidies van de provincie Overijssel en de gemeenten Wierden, Rijssen en Hellendoorn, en steun van het Waterschap Regge en Dinkel. Het ontwerp van de lorrie door G.J. Harbers, bestuurslid van de stichting Enterse zomp, maakte een soepele passage over een flauwe betonnen helling mogelijk, waardoor de zomp nu zonder moeite de Regge kan oversteken.
Hoe de Overtoom op de Regge de Zomp laat passeren
Wanneer de zomp de overtoom nadert, legt ze aan bij een stevige aanlegsteiger. Direct onder deze steiger begint de betonnen helling, voorzien van houten balken als rails. Onder water bevindt zich een draagsysteem met vier brede nylon wielen, die nauwgezet het spoor volgen: omhoog en op de top van de helling weer omlaag. Deze wielen worden aangedreven door een robuuste ketting. Het draagsysteem, met een stevige staander waarboven een kast is gemonteerd, herbergt een elektromotor met tandwielvertraging, waardoor een beperkt vermogen volstaat. De elektromotor brengt de ketting in beweging, waardoor de vier wielen het draagsysteem soepel over de rails leiden. Deze elektromotor ontvangt stroom van de accu’s aan boord van de zomp.
Na het varen op de overtoom, wordt de zomp bij de aanlegsteiger aan het draagsysteem bevestigd en verankerd aan twee staanders. Op deze manier wordt de zomp bedreven omhoog en omlaag, en vervolgt haar koers richting Nijverdal of de tegenovergestelde richting. Boven Hellendoorn bevindt zich nog een tweede overtoom van hetzelfde doeltreffende systeem, voornamelijk gefinancierd door de gemeente Hellendoorn. Deze overtooms zijn uniek in Nederland en worden nog steeds in de praktijk gebruikt.
De overtoom
De geschiedenis van het systeem
De geschiedenis van de overtoom op de Regge weerspiegelt een zoektocht naar inventieve oplossingen om de beperkingen van de Enterse zomp te overwinnen. Voor de realisatie van de overtoom, bekend als “Regt door Zee”, was de actieradius beperkt tot Exoo in het zuiden en camping ’t Mölke in het noorden. Het verlangen om hoogteverschillen en waterobstakels te overwinnen leidde tot de ontwikkeling van de overtoom. Hoewel de oorspronkelijke plannen werden uitgesteld, kreeg het concept nieuw leven met de bouw van een nieuwe stuw en vistrap bij Zuna. In 1992, met steun van lokale overheden en het Waterschap Regge en Dinkel, werd de overtoom gerealiseerd, waarmee niet alleen de technologische vooruitgang werd gevierd, maar ook een levendig stukje maritieme geschiedenis in ere werd gehouden. Het succes van deze overtoom, en een tweede boven Hellendoorn, getuigt van de voortdurende relevantie van innovatie in traditionele maritieme praktijken.
